Van toezicht op kwaliteit naar toezicht op bestuur

Ontwikkeling van bestuursgericht toezicht in semipublieke sectorenAuteurs: Meike Bokhorst, Marieke van Genugten, Mirjan Oude Vrielink & Thomas Schillemans

Dit artikel verscheen in Bestuurskunde en is gepubliceerd door Boom bestuurskunde.

In semipublieke sectoren van onderwijs, zorg en wonen is er een trend naar meer bestuursgericht toezicht. De aandacht verschuift van inhoudelijk toezicht op minimumkwaliteitseisen naar randvoorwaardelijk toezicht op bestuurlijke kwaliteitszorg.Het doel van dit themanummer is inzicht te krijgen in hoe kansrijk of risicovol deze vorm van toezicht is. Op basis van sectorartikelen en een survey laten we zien dat bestuursgericht toezicht (1) de verantwoordelijkheid van het bestuur voor kwaliteitszorg en governance op de agenda heeft gezet, (2) tot meer bewustwording leidt bij bestuurders van de kwaliteitsdoelstellingen die ze met hun organisatie willen nastreven, en (3) een deregulerend effect heeft op toezichtkaders in zorg en onderwijs. Maar risico’s liggen op de loer: (1) herregulering via veldnormen van brancheorganisaties, (2) toezicht houden op een papieren werkelijkheid, en (3) toezichtvernauwing tot bestuurders. Bovendien vraagt het om nieuwe competenties van inspecteurs. Bestuursgericht toezicht is al met al een kansrijke aanvulling op bestaande toezichtvormen, maar maakt andere toezichtvormen niet overbodig.

Lees/download het artikel (pdf, 896 kB)

De casus van de verschuivende komma

Toezichtcommissie binnen de gemeente creëert goede dynamiek

Na een ‘foutje’ in december 2013 rond de woonkostenbijdrage bij de dienst Belastingen van de gemeente Amsterdam wordt een toezichtcommissie ingesteld. Een nadere analyse leidt tot uitbreiding van de taak van de toezichtcommissie. Vrijwel het gehele verandertraject van de dienst wordt het object van onderzoek. Wat waren de bevoegdheden van de commissie en wat was de impact?

Goos Minderman, voorzitter van de toezichtcommissie, en Jan Geert Bakker, directeur Belastingen bij de gemeente Amsterdam, schreven dit artikel in het Tijdschrift voor public governance, audit & control (TPC) van oktober 2018 op persoonlijke titel.

Lees het hele artikel (pdf, 8,4 Mb)

Kwaliteit van karakter

Basiselementen van waardegedreven toezicht in de semipublieke sectorMarianne Luyer en Johan Bouwmeester in: Goed Bestuur en Toezicht, 2018, nr 2, pag 30-34

Van toezichthouders en commissarissen wordt maatschappelijk, waardegedreven, toezicht verwacht. Waardegedreven toezicht gaat om het vermogen gewetensvol en maatschappelijk relevant op te treden binnen een complexe samenleving. Waardegedreven leiderschap in de semipublieke sector gaat dus vooral om ons eigen moreel kompas en de relatie met de kern van de organisatie waar we op toezien. Dit artikel geeft handvatten om waardegedreven leiderschap in de diffuse praktijk van het maatschappelijk middenveld toe te passen.

Lees/download het artikel (pdf).

De rvt in onderwijs, zorg en volkshuisvesting

Toezicht in het middenveld

Gerdien Bikker-Trouwborst, Arno Geurtsen, Jajo Hellinga, Esther Spetter en Goos Minderman in: De Nieuwe Meso, maart 2018, nummer 1, pag 87-93.Op basis van een verkennende ronde in het middenveld vergelijkt een aantal leden van de denktank The Midfield ontwikkelingen met betrekking tot opdracht, verantwoordelijkheden en werkzaamheden van de raden van toezicht in de verwante sectoren onderwijs, zorg en volkshuisvesting.

Lees/download de publicatie (pdf).

Toezicht richting one-and-a-half tier board?

De stand van governance in maatschappelijke sectorenGoos Minderman en Frits Oukes, in: Goed Bestuur & Toezicht 1, 2018Welke thema’s zijn anno 2017 bij raden van toezicht in zorg, onderwijs en volkshuisvesting dominant en hoe ontwikkelen zij zich? Welke verschillen zijn tussen de sectoren te zien, maar vooral: welke overeenkomsten tekenen zich af in het toezicht? Kortom: wat is de staat van het toezicht in kwalitatieve zin? Met 7 onderwerpen die het waard zijn eens in de eigen raad van toezicht te bespreken.

Lees/download de publicatie (pdf).

Mandaat en moeras

Over het maatschappelijk mandaat als grondbeginsel voor intern toezicht in de zorg. Commissie Legemaate, ingesteld door bestuur NVTZ. Rapport NVTZ, zonder jaar (2017).

Dit rapport, geschreven in opdracht van de NVTZ, gaat in op de ’toegevoegde waarde’ van de Raad van Toezicht. Het rapport beschrijft toezicht houden als het vormen van een (gezamenlijk) moreel oordeel in de afwezigheid van universele waarden en de aanwezigheid van verschillende morele referentiekaders, persoonlijkheden, machtsverhoudingen en expliciete en impliciete normen. In dit rapport worden op basis van verschillende publicaties een aantal waarden gedistilleerd die vaak in verband worden gebracht met goed toezicht. Vervolgens wordt ingegaan op het idee van maatschappelijk mandaat dat door de Raad van Toezicht aan het bestuur verschaft wordt. Tot slot wordt, aan de hand van illustratieve voorbeelden, ingegaan op de essentie van de praktijk van toezicht houden.

Lees het rapport (pdf).

Maatschappelijke meerwaarde van toezicht op woningcorporaties

Goos Minderman en Meike Bokhorst Essay in opdracht van de VTW – 2017

Hoe kan de AW – net als de Inspectie van het Onderwijs (IvhO) – de maatschappelijke taak van de woningcorporatiesector en het belang van de huurder meer centraal stellen in haar toezichttaak? Om de vraag te beantwoorden, vergelijken de auteurs beide sectoren en het extern toezicht binnen elk afzonderlijk en de wordingsgeschiedenis van beide sectoren. Aan de hand van casussen uit de toezichtpraktijk van wonen en onderwijs waarin de maatschappelijke taakuitoefening schuurt tegen de wet- en regelgeving, laten ze zien hoe de verschillende toezichthouders de problemen oplossen, tegen welke dilemma’s zij aanlopen en wat daarbij overeenkomsten en verschillen zijn. Kern van de conclusies is dat als de AW in haar afwegingen meer de ‘huurder centraal’ zet en de doelmatigheid van het handelen van corporaties ter discussie stelt (naast de rechtmatigheid en de rol van de gemeenten) een veel maatschappelijk relevanter dialoog kan ontstaan. Daarmee kan ook meer vertrouwen groeien tussen AW en corporaties.

Lees het artikel (pdf).

Verzekeringspolis met diffuse dekking

Philip van de Poel – Skipr, jan. 2018.

Toezichthouders krijgen steeds meer verplichtingen, tegenover een hogere bezoldiging. Wat is de maatschappelijke meerwaarde als we kijken naar kosten en baten? De noodzaak van checks and balances tegenover het bestuur, zegt Goos Minderman tegen het eind van het artikel. Dat is geen exacte wetenschap, want het waken over de maatschappelijke meerwaarde verdraagt zich slecht met vinklijstjes en formaliseringen, volgens de vele deskundigen.

Lees het artikel (pdf).

Passende evaluaties voor raden van toezicht

Goos Minderman, Willem van Leeuwen en Marianne Luyer Goed bestuur en toezicht, nr 4 – december 2017

Raden van toezicht en raden van commissarissen dienen ieder jaar hun functioneren te evalueren. Eéns in de twee of drie jaar dient dat te gebeuren met een externe deskundige. Vrijwel nergens is te vinden waar de evaluaties uit moeten bestaan. In dit artikel komen enkele ervaringen aan bod, plus een overzicht van de gevolgde procedure in de semipublieke sectoren.

Lees het artikel (pdf).

Inspectieraad: ‘Van transparantie naar responsiviteit’

Een verkenning in opdracht van de Inspectieraad, uitgevoerd door Prof. Judith van Erp en Dr. Meike Bokhorst van de Universiteit Utrecht.

Deze verkenning van de omgevingsgerichte strategieën van inspecties heeft tot doel om de gedachtevorming van inspecties te voeden en faciliteren. De Inspectieraad wil de omgevingsgerichtheid van inspecties bevorderen, maar daarbij ook uitgaan van wat mogelijk en zinvol is. Deze verkenning maakt duidelijk dat één uniform transparantie- of interactiebeleid voor inspecties niet realistisch en niet wenselijk is. De verschillen in wettelijk kader, sector, type toezichtinformatie en type omgeving zijn groot.

Lees het volledige rapport (website) met daarin alle conclusies.

Bron: Persbericht Inspectieraad, 21 dec. 2017